Θεσσαλονίκη: Το Μέγαρο με την γυάλινη σφαίρα – Η ιστορία του

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Το Μέγαρο Στάιν βρίσκεται στην οδό Βενιζέλου 6 και Καλαποθάκη 2, μια ανάσα από τον Θερμαϊκό στην άκρη της πλατείας Ελευθερίας και η γυάλινη σφαίρα στην κορυφή του, που παίρνει όλες τις αποχρώσεις του πράσινου, ανάλογα με το πώς πέφτει το φως του ήλιου, το καθιστούν ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κτήρια της πόλης που σπάνια όμως σήμερα κάποιος παρατηρεί.

Ήταν το μοναδικό κτήριο που έμεινε άθικτο από την καταστροφική πυρκαγιά του 1917, φαίνεται πως το τσιμέντο ως υλικό κατασκευής του, φαίνεται πως το έσωσε.

Ο μηχανικός Ερνστ Λεβί (Ernst Leowy), με καταγωγή από το Κάρλσμπαντ της Τσεχοσλοβακίας (σήμερα στην περιοχή του Κάρλοβι Βάρι), σπούδασε στο Πολυτεχνείο της Βιέννης και βρέθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα στη Θεσσαλονίκη, ως επικεφαλής της εταιρείας που ανέλαβε τα έργα της σιδηροδρομικής σύνδεσης Θεσσαλονίκης-Βιέννης. Ήταν ο πρώτος που έφερε το οπλισμένο σκυρόδεμα σε μια εποχή που η αρχιτεκτονική άλλαζε τα υλικά κατασκευής και σε μια πόλη που ελάχιστα χρησιμοποιούσε το τσιμέντο.

Ο Ερνστ Λεβί ανέλαβε να κατασκευάσει το Μέγαρο Στάιν, ενώ αργότερα έχτισε την κατοικία της κόρης του στη Συνοικία των Εξοχών και το 1925 τη Συναγωγή των Μοναστηριωτών στην οδό Συγγρού, που βασίζεται στην τυπολογία της τρίκλιτης βασιλικής, για τις λατρευτικές ανάγκες των Εβραίων που ήρθαν στη Θεσσαλονίκη από το Μοναστήρι κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών.

Για λίγα χρόνια το Μέγαρο με τη χαρακτηριστική γυάλινη σφαίρα λειτούργησε ως πολυκατάστημα της αυστριακής εταιρείας Stein, που διέθετε επίσης υποκαταστήματα στο Κάιρο, στην Αλεξάνδρεια και στην Κωνσταντινούπολη. Έτσι και πήρε το όνομά του, το οποίο διασώζεται ώς σήμερα.

Ο ιδρυτής της εταιρείας, Solomon Stein, εβραϊκής καταγωγής και αυστριακής υπηκοότητας, άνοιξε το πρώτο κατάστημα της επιχείρησης Stein΄s Oriental Stores Ltd στο Κάιρο το 1865 και αργότερα ο γιος του, Isidor, υποκαταστήματα στη Βιέννη και στη Θεσσαλονίκη.

πολυκαταστήματα Stein πουλούσαν ρούχα, παπούτσια, εξαιρετικά καπέλα, υφάσματα, είδη σπιτιού και διακόσμηση κι έφερναν προϊόντα από τις ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις. Πελάτες του ήταν οι εύποροι κάτοικοι της πόλης και τόσο τα είδη όσο και η πολυτέλεια του χώρου και η εξυπηρέτηση θύμιζαν μεγάλα καταστήματα του Παρισιού, της Βιέννης, του Λονδίνου των αρχών του 20ού αιώνα.

Τα εγκαίνια του πολυκαταστήματος Stein΄s Oriental Stores έγιναν τον Σεπτέμβριο του 1913, αλλά αυτό λειτούργησε για λίγα μόνο χρόνια. Μετά την πυρκαγιά του 1917 εγκαταστάθηκαν εκεί οι υπηρεσίες του κεντρικού ταχυδρομείου, το οποίο και παρέμεινε ώς το 1930, οπότε και μεταφέρθηκε στην οδό Τσιμισκή.

Το Μέγαρο Στάιν ήταν από τα πρώτα τσιμεντένια κτήρια της πόλης, αλλά και της Ελλάδας γενικότερα.

Ήταν ένα σύγχρονο οικοδόμημα, με επιρροές από τον κλασικισμό και την art nouveau με τη χαρακτηριστική και μοναδική για την πόλη πράσινη γυάλινη σφαίρα στην κορυφή του, την οποία διατρέχει μια μεταλλική λωρίδα.

Οι γυάλινες σφαίρες συναντώνται σε κτήρια στο Κάιρο και σε άλλες χώρες της Ανατολής, την ίδια εποχή. Συμβολίζουν τη γη και αποτελούν στοιχείο της art nouvau. Συνήθως φέρουν αγάλματα που κρατούν τη σφαίρα, ως έμπνευση από τη μυθολογία και τον Τιτάνα Άτλαντα που κρατούσε στους ώμους του τον ουράνιο θόλο και τη γη.

Οι Στάιν λειτούργησαν το πολυκατάστημα, αλλά δεν ήταν ιδιοκτήτες του κτηρίου.

Η ιδιοκτησία όλων των οικοπέδων στην ανατολική πλευρά της πλατείας Ελευθερίας ήταν των συγγενικών οικογενειών Αγκιάχ και Χουλουσή.

Ο Γιουσούφ Αγκιάχ ήταν από τους πιο στενούς συνεργάτες του Σαμπρί Πασά.

Ο Γιουσούφ Αγκιάχ διορίστηκε δήμαρχος το 1870 και η μοναχοκόρη του παντρεύτηκε τον Χουλουσή μπέη, που ήταν δήμαρχος της πόλης την περίοδο 1901-1908 και η θητεία του συνδέεται με έργα υποδομών, αλλά και το Δημοτικό Νοσοκομείο – σήμερα Άγιος Δημήτριος.

Το κτήριο ήταν αρχικά τετραώροφο και στη δεκαετία του 1920 προστέθηκαν αποθήκες στο δώμα. Μετά την πυρκαγιά και κατ΄ εφαρμογή του σχεδίου Εμπράρ, έγινε διαπλάτυνση της οδού Βενιζέλου και το Μέγαρο Στάιν πρόβαλλε στον δρόμο κατά σχεδόν 8,5 μέτρα. Τον Μάιο του 1937 όταν πλέον έχουν κατεδαφιστεί τα παλιά κτήρια της πλατείας Ελευθερίας, υποβάλλεται στο Γραφείο Σχεδίου Πόλεως Θεσσαλονίκης φάκελος για την κατεδάφιση τμήματος του Μεγάρου Στάιν και επέκτασή του προς τα ανατολικά. Διατηρήθηκε ωστόσο το ίδιο αρχιτεκτονικό στιλ, η σκαφοειδής στέγη και η γυάλινη σφαίρα στην οροφή. Και φυσικά μεταφέρθηκε στο νέο κτήριο και η παλιά επιγραφή «ΣΤΑΪΝ-1906» για να θυμίζει την ιστορία του.

Στο πέρασμα των χρόνων το Μέγαρο Στάιν άλλαξε πολλές χρήσεις. Εκεί στεγάστηκαν γραφεία, επιχειρήσεις, τραπεζικά καταστήματα, το ομώνυμο καφέ-εστιατόριο, σχολές μαθητείας, ασφαλιστικές επιχειρήσεις.
Σήμερα ωστόσο είναι ένα άδειο κουφάρι, με κλειδωμένη την κεντρική είσοδο, και κανένας από τους χώρους του δεν χρησιμοποιείται, λόγω του ότι η Τράπεζα της οποίας είναι πια ιδιοκτησία, δε το αξιοποιεί για άγνωστους λόγους.

Κοινοποίησε το