Του Μάρκου Μπόλαρη.
Άλλο είναι ο καιρός της ειρήνης κι άλλο , τελείως διαφορετικό, ο καιρός των πολέμων !Άλλο πάλιν ο καιρός μιάς παρατεταμένης ειρήνης , που οι λαοί επιδίδονται σε έργα μεγαλόπνοα , σε έργα πολιτισμού και είναι τελείως διαφορετικά οι εποχές των ανακατατάξεων, οι εποχές των μετακινήσεων, οι καιροί των μεταναστεύσεων, των εισβολών , των μαχών , των καταστροφών , των δηώσεων …Αλλοιώς σκέφτονται και δρούν οι άνθρωποι κι οι λαοί στα χρόνια της ειρήνης, ανοίγουν οι καρδιές, τα μυαλά, ξεφοβούνται, οραματίζονται, πλαταίνουν τους ορίζοντες κι αλλοιώς αντιμετωπίζουν τις καταστάσεις στους καιρούς τους αναγκεμένους ! Και τούτη η διαφορά φανερώνεται ξεκάθαρα, αποτυπώνεται πασιφανέστατα στην επιλογή του χώρου γιά την ανέγερση των πόλεων ! Πράγματι οι πόλεις που χτίζονται στον καιρό της ειρήνης , σε εποχές μακρόχρονης ειρήνης, που τα πάθη κι οι κίνδυνοι έχουν καταλαγιάσει , κι οι άνθρωποι κι οι λαοί είναι ανέγνοιαστοι, οι πόλεις είναι πόλεις με όμορφα πολεοδομικά σχέδια, σε στρατηγικούς τόπους , με άνεση κι απλωσιά δομημένες ! Ακριβώς αντίθετα είναι δομημένες οι πόλεις που χτίζονται σε καιρούς πολέμων , ή υπό την απειλή πολέμων κι αναμονής εισβολών είναι, δηλαδή, πόλεις που επιλέγουν οχυρές θέσεις, επιλέγουν βράχους και λόφους απόκρημνους, θέσεις δυσπρόσιτες, θέσεις αμυντικές αφού το μείζον πλέον δεν είναι η ποιότητα κι ο πολιτισμός αλλά το διακύβευμα είναι η εξασφάλιση της ζωής ! Ξεδιπλώνω δυό σκέψεις, καθώς ξεφυλλίζω ιστορικά κείμενα, και μιά ατελείωτη σειρά ονομάτων αρχαίων πόλεων συναντώ, κυρίως πόλεων που χτίστηκαν με την απλωσιά της ειρήνης , πόλεων που έγραψαν ιστορία κι ύστερα , μετά από επιδρομές, πολιορκίες, αλώσεις, δηώσεις, σφαγές εγκαταλείφθηκαν , χορτάριασαν, επιχωματώθηκαν, αντικείμενα ενδιαφέροντος της αρχαιολογικής σκαπάνης έγιναν. Τι είναι άραγε σήμερα η κλεινή Νικόπολη στην Ήπειρο, ή πάλιν, η Αμφίπολη στις εκβολές του Στρυμόνα , οι πλούσιοι Φίλιπποι στον κάμπο της Ανατολικής Μακεδονίας κι η Αναστασιούπολη στις βορινές όχθες της Βιστωνίδας στην Θράκη , μακρύς ο κατάλογος δεν επεκτείνομαι , θα περιοριστώ σε δυό μόνον επιπλέον παραδείγματα από την Μακεδονία, θα μνημονεύσω δηλαδή την ξακουστή Σκοτούσα στα ανατολικά του Στρυμόνα και την φημισμένη Ηράκλεια την Σιντική, στην δυτική όχθη του ιδίου θεού ποταμού. Κι οι τρείς αυτές ξακουστές πόλεις , ένθεν κακείθεν του Στρυμόνα , ήταν ιδρυμένες με άνεση σε τοποθεσίες που είχαν δεν ισχυρή φυσική οχύρωση , ήταν ανοικοδημένες σε τόπους που, βέβαιον ήταν ότι, πολυάριθμοι βίαιοι πολιορκητές θα επιτύχαιναν και πέτυχαν εν τέλει την εκπόρθηση, την άλωση, την καταστροφή, την ισοπέδωσή τους ! Σ’ αντίθεση με αυτές , αι Σέρραι, αρχαιότερο πόλισμα, ο πατέρας της Ιστορίας Ηρόδοτος ο Αλικαρνασσεύς μνημονεύει το πρώτον την πόλη, τα Σέρρας είχαν ανεγερθεί πάνω σ’ ένα οχυρό βράχο, σ’ ένα γρανιτόβραχο που ο Θεός ξέρει πώς βρέθηκε ξεμοναχιασμένος εκεί , στα ριζά του βουνού , ανάμεσα σε δυό κοιλάδες , ένας ριζιμιός βράχος που είχε κι έχει απότομες πλευρές , κι άρα είναι τόπος όπου μπορεί κάλλιον να αντιταχθεί άμυνα σε εισβολείς κι επιδρομείς από τους κατοίκους τους ! Γιαυτό , άλλες πόλεις είχαν το προβάδισμα στους καιρούς της ειρήνης, άλλες πόλεις έγραφαν ιστορία στους χρόνους των αυτοκρατοριών , ώσπου , στους χρόνους τους δύστηνους, στους χρόνους που οι περήφανες και πλούσιες γειτόνισσες υπέκυψαν στο σπαθί , ενώ τα Σέρρας , πάνω στον βράχο , ζωσμένα με ισχυρό κάστρο , επέζησαν, αντιστάθηκαν, απέκρουσαν, διαδέχτηκαν σε τίτλους και τιμές τις φημισμένες πλησιόχωρες πόλεις που ισοπεδώθηκαν από βαρβαρικές επιδρομές ! Κι είναι μάλιστα τέτοια η εύνοια της Ιστορίας , του κύκλου τα γυρίσματα , ώστε τα Σέρρας κι έδρα Θέματος στους χρόνους της Ρωμέικης Αυτοκρατορίας αξιώθηκαν να γενούν, και τον Βασίλειο τον Β’ τον Πορφυρογέννητο να φιλοξενήσουν, όταν είχε κορυφωθεί η εκστρατεία του κατά των επαναστατημένων Βουλγάρων, γιαυτό και η έγνοια του Θεοδώρου , Δεσπότη της Ηπείρου γιά την κατάληψη των Σερρών, γιαυτό κι η σπουδή του Ιωάννη Βατάτζη , αυτοκράτορα της Νίκαιας γιά την προσάρτηση των Σερρών , γιαυτό ο Μιχαήλ Παλαιολόγος πριχού να γενεί Αυτοκράτορας στην Κωνσταντινούπολη, στρατηγός – διοικητής χρημάτισε των Σερρών, ούτε αδιάφορο τυγχάνει που οι Καντακουζηνοί επένδυαν στην πόλη και την περιοχή , με πρώτο τον Αυτοκράτορα Ιωάννη, ούτε να μας διαφεύγει της προσοχής πώς ο Μέγας Λογοθέτης του Γενικού , ήγουν ο πρωθυπουργός , Θεόδωρος ο Μετοχίτης , ναί αυτός που μερίμνησε γία την ανέγερση της Μονής της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη, γνοιάστηκε να αποκτήσει περιουσία στην θεοφρούρηυο πόλη , γιαυτό και έδρα τα Σέρρας γενήκαν του μεγαλύτερου τσάρου των Σέρβων, τον Στέφανο μνημονεύω τον Ντουσάν, γιαυτό και ανακηρύχτηκαν έδρα κράτους , πρωτεύουσα του Δεσποτάτου , του Δεσποτάτου των Σερρών από ένα εκ των διαδόχων του Ντουσάν, τον φιλόχριστο Δεσπότη Ιωάννη τον Ούγκλεση , ο οποίος έπεσε μαχόμενος στην μάχη του Ορμενίου στον Έβρο στα 1371 μ. Χ. , γιαυτό κι ο πρώτος μετά την άλωση της Βασιλίδος των Πόλεων Πατριάρχης, ο πρώτος της εν Αιχμαλωσία Μεγάλης Εκκλησίας, Γεννάδιος ο Σχολάριος στην Πατριαρχική Μονή Προδρόμου παρά τας Σέρρας επέλεξε να μονάσει, να ησυχάσει, να συγγράψει και εν τέλει να αναπαυθεί εδώ αγιάζων τον τόπο. Και πόσα τάχα να προσθέσει κανείς , σ’ ένα αφιλόδοξο σημείωμα, σαν αυτό, πόσα άραγες από τότες μέχρι σήμερα ; Το βέβαιον είναι ότι οι πόλεις- κάστρα, οι πόλεις που χτίστηκαν σε οχυρούς τόπους κατάφεραν να επιβιώσουν στα δύσκολα ! Γιαυτό πριν να περαιώσω τούτη το σημείωμα, σε μιά πολιορκία θα αναφερθώ , σε μιά δύσκολη στιγμή του Κάστρου των Σερρών, μιά από τις πολλές δύσκολες , ναί μά, τούτη είναι ξεχωριστή !Είχε ξεσπάσει η επανάσταση των Βουλγάρων, τέλειωνε ο δέκατος αιώνας , τέσσερα αδέρφια ηγούνταν , μείναν στην Ιστορία ως Κομητόπουλοι, αφού ήταν γιοί ενός Κόμη Νικολάου, ήταν ο Δαυίδ, ο Μωυσής, ο Ααρών και ο Σαμουήλ, ο πόλεμος πολύχρονος , σε μία φάση από τις πολλές αυτού του πολέμου, ο Μωυσής , ο δεύτερος από τους Κομητόπουλους έχει ζώσει τα Σέρρας με τις βουλγαρικές δυνάμεις και πολιορκεί την Θεοφύλακτο, κατά τους ιστορικούς, πόλη των Σερρών. Η πολιορκία κορυφώνεται , ο κλοιός στενεύει, οι πολιορκούμενοι ανθίστανται, οι πολιορκητές αφηνιάζουν, επιτίθενται πάλιν και ξανά, ώσπου σε μία στιγμή έντασης , ένας των πολιορκουμένων λύνει την πολιορκία με μία κίνηση ! Είναι ένας γεροδεμένος άντρας , ένας από τους αμυνόμενους Ρωμιούς , ο οποίος πάνω από το τείχος διακρίνει τον Βούλγαρο , μερικοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι οι Κομητόπουλοι είναι αρμένικης καταγωγής, ξεχωρίζει τον Μωϋσή, τον ένα από τους Κομητόπουλους , ο οποίος ως στρατηγός και ηγεμών κατευθύνει την επίθεση κατά του Κάστρου, αρπάζει μιά γρανιτόπετρα απ’ αυτές που είναι χτισμένο το κάστρο και του την εκσφενδονίζει κατακέφαλα.Στοχεύει στο κεφάλι του και τον πετυχαίνει ! Ο Μωυσής γκρεμίζεται από το άλογο ! Λίγες στιγμές αργότερα ξεψυχά ! Ο πολιορκών στρατός ακέφαλος !Η πολιορκία λύεται !Η οχυρή θέση των Σερρών θα την σώσει την πόλη πάλιν και πολλάκις στους αιώνες ! Την σήμερον, αρκεί ;ΥΓ Η μικρογραφία από την Χρονογραφία του Κωνσταντίνου Μανασσή, που φυλάσσεται στην Βατικανή Βιβλιοθήκη στην Ρώμη, εικονίζει την κατάληψη της βουλγαρικής πρωτεύουσας από τον Ιωάννη Τσιμισκή
